Szadurska Stanisława, pseud. S. Stamar (zm. 1918), poetka, nowelistka, powieściopisarka, tłumaczka.
Ur. w Puszy (pow. rzeżycki, gub. witebska), była córką Józefa, właściciela dóbr Fejmany, muzyka, i poślubionej w r. 1871 Marii, córki Stanisława Chomińskiego (zob.), siostry Aleksandra Chomińskiego (zob.). Miała brata Wacława (zob. Szadurski Wacław) oraz trzy siostry: Kazimierę, Marię i Józefę.
Dzieciństwo i młodość S. spędziła w Puszy. Być może mieszkała z rodziną również w Petersburgu. W r. 1905 osiadła w Wilnie u rodziny Chomińskich. Organizowała tam wieczory deklamacyjne, na które zapraszała zaprzyjaźnioną młodzież, m.in. Zdzisława Kleszczyńskiego. W grudniu 1905 zadebiutowała wierszem Nad jeziorem („Kur. Lit.” nr 97). Odtąd na łamach tego dziennika publikowała wiersze utrzymane w stylistyce młodopolskiej, m.in. Czy padać przed ołtarze (1906 nr 18), którego melancholijny nastrój wywołał anonimowe poetyckie repliki (nr 27, 41). W r. 1906 współpracowała również z „Dziennikiem Wileńskim”, a w l.n. także z jego kontynuacją, „Gońcem Wileńskim”. W listopadzie 1906 została prezeską oraz kierowniczką sekcji pedagogicznej nowo powstałego w Wilnie Koła Kobiet na Litwie i Białej Rusi. T.r. ogłosiła w Wilnie, zainspirowany twórczością Kazimierza Tetmajera, tomik poetycki Fale. W r. 1907 opublikowała w Warszawie «poemat dramatyczny» Kain. Podróżowała do Włoch, skąd w r. 1908 nadsyłała korespondencje do „Kuriera Litewskiego”; w październiku t.r. przebywała w Kijowie. W Wilnie t.r. ogłosiła w książce zbiorowej „Jednodniówka literacka na kolonie letnie” utwory poetyckie z cyklu Przerwana pieśń. W r. 1909 opublikowała drugi tomik poetycki W południe (W.); spotkał się on z przychylną oceną Bolesława Leśmiana („Literatura i Sztuka” 1910 nr 8). W tomie znalazł się m.in. cykl W samotni, dedykowany wileńskiemu lekarzowi i działaczowi, Michałowi Minkiewiczowi, z którym prawdopodobnie łączyło S-ą uczucie. Wiersze S-iej, o tematyce miłosnej i patriotycznej, przepełnione pesymizmem, rezygnacją i zwątpieniem, sięgały do młodopolskiej symboliki, wykorzystując postacie biblijne, mitologiczne i baśniowe. W r. 1909, pod pseud. S. Stamar, ogłosiła w „Kurierze Litewskim” (nr 63–70) opowiadanie Nad morzem błękitnem, przychylnie ocenione przez Elizę Orzeszkową w liście do Tadeusza Bochwica z 6 IV t.r.
W r. 1910 zamieszkała S. w Krakowie, skąd nadsyłała korespondencje do „Kuriera Litewskiego” (wówczas „Kur. Wil.”). T.r. napisała fragmenty dramatyczne Lilith. W „Tygodniku Wileńskim” ogłaszała przekłady utworów M. Maeterlincka i A. Fogazzara oraz własne wiersze. Współpracowała z krakowską „Krytyką”. W l. 1911–12 mieszkała w Warszawie, zamieszczając swe przekłady poetyckie m.in. w „Bluszczu” i „Sfinksie”. Publikowała również w „Echu Literacko-Artystycznym”, w którym w r. 1912 kierowała działem poezji. Zapewne t.r. wróciła do Puszy. Napisane wcześniej utwory: Droga mej ziemi i Lilith, zamieściła w książce zbiorowej pt. „Z okolic Dźwiny” (Witebsk 1912). W r. 1914 opublikowała w Wilnie zbiór szesnastu opowiadań pt. Te, co kochały (wyd. 2, Moskwa 1916), w którym przeplatały się motywy miłości i śmierci. W r. 1914 współpracowała z wileńskimi „Wiadomościami Ilustrowanymi”. W „Kurierze Litewskim” (1914 nr 12–38) ogłosiła powieść epistolarną Nie do życia. W prozie S-iej wysuwa się na plan pierwszy tematyka nieszczęśliwej miłości, oglądanej oczyma kobiety, zwykle niespełnionej i samotnej, przedstawiona na tle upadku rodów szlacheckich w Inflantach Polskich.
Podczas pierwszej wojny światowej przebywała S. zapewne w Rosji. Na początku r. 1918 była w Puszy świadkiem grabieży dworu przez oddział sowiecki oraz śmierci matki i siostry. Uwięziona w Rozentowie, wróciła niebawem do Puszy, gdzie zmarła (została zamordowana?) w lutym 1918.
S. rodziny nie założyła.
Wiersze S-iej znalazły się w antologii „Róże, lilie, tuberozy. Młodopolskie wiersze o kwiatach” (Szczecin 1988).
Fot. w: Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód czytelni polskiej w Witebsku, Witebsk 1912; – Boniecki (Chomińscy); Encyklopedia ziemi wileńskiej, Bydgoszcz 2004; Ilustr. Enc. Trzaski, V; Literatura Pol. Enc., II; Żychliński, II; – Baitiul L., Życie i twórczość Stanisławy Szadurskiej (mszp. pracy magisterskiej z r. 1999 w Katedrze Filol. Pol. Uniw. Wil.); Krzyżanowski J., Neoromantyzm polski 1890–1918, Wr. 1980; Leśmian B., Stanisława Szadurska, „W południe”, w: tenże, Szkice literackie, Oprac. J. Trznadel, W. 1959; Mackiewicz J., Charakterystyka twórczości prozatorskiej Stanisławy Szadurskiej (mszp. pracy dyplomowej z r. 2008 w Centrum Polon. Uniw. Wil.); Manteuffel G., Inflanty Polskie, P. 1879; Romanowski A., Młoda Polska wileńska, Kr. 1999; – Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 5; Orzeszkowa E., Listy zebrane, W. 1976 V; Żółtowska z Puttkamerów J., Inne czasy, inni ludzie, Londyn 1998; – „Dzien. Wil.” 1906 nr 56 (L. Życka, rec.); – Nekrologi z r. 1919: „Gaz. Lwow.” nr 143, „Gaz. Poranna 2 grosze” nr 165, „Gaz. Warsz.” nr 183, „Nowa Reforma” nr 266; – Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 79 (listy S-iej do L. Abramowicza z 28 VII 1910 oraz niedatowany).
Irena Fedorowicz