Rybicki Teofil Józef (1805–1859), chemik, technolog. Ur. 2 XI w Pułtusku, był synem Wiktoryna (ok. 1774–1834), lekarza w wojsku kościuszkowskim, w l. 1812–13 napoleońskim, później lekarza w Płocku, bratem Oktawiana (1819–1852), lekarza w Łasku, a później w Sieradzu.
R. ukończył gimnazjum w Płocku. W l. 1822–5 studiował nauki ścisłe, przede wszystkim chemię u Adama Kitajewskiego na Uniw. Warsz., w r. 1826 uzyskał magisterium na Wydz. Filozoficznym. W l. 1825–6 pracował jako nauczyciel chemii i fizyki ewangelickiej szkoły wydziałowej przy ul. Królewskiej w Warszawie, w Szkole Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego oraz jako laborant zakładu chemii na uniwersytecie. W l. 1826–30 odbył dłuższą podróż naukową do Austrii, Francji, Niemiec i Anglii jako stypendysta rządowy i kandydat na profesora organizowanej wówczas politechniki. Studiował chemię, technologię chemiczną, mineralogię i hutnictwo na politechnice w Wiedniu (1826–7), chemię na Sorbonie oraz chemię i fizykę w College de France (1827–9), zwiedzał wszędzie kopalnie, huty, fabryki – zwłaszcza przemysłu rolno-spożywczego, w Austrii, Czechach, na Węgrzech, Francji, podobnie jak w l. 1829–31 w Niemczech (Saksonia, Góry Harz, Bawaria) i w r. 1830 w Anglii (Londyn i okolice). We wrześniu 1830 wrócił do Warszawy i mianowany został profesorem ogólnej chemii technicznej Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego. Wykładał jednak tylko trzy miesiące, wziął udział w powstaniu listopadowym, potem był do r. 1834 pozbawiony przejściowo praw nauczania.
W l. 1834–59 uczył R. chemii, fizyki i szeroko pojętej technologii w różnych szkołach średnich, jak w l. 1834–8 w Łukowie, od r. 1834 w szkole rabinów w Warszawie, od r. 1835 w szkole wydziałowej przy ul. Leszno oraz w funkcjonujących przy niej Dodatkowych Kursach Pedagogicznych, od r. 1837 w niedzielnej szkole rzemieślniczej, od r. 1841 w uruchomionym właśnie gimnazjum realnym, dla którego współopracował program nauczania, od r. 1857 w prywatnej pensji żeńskiej. Był doskonałym wykładowcą. Zainicjował wycieczki do różnych fabryk i zakładów przemysłowych Warszawy i jej okolicy, a także i dalsze (Olkusz, Kielce, Kalisz). Wchodził od r. 1838 w skład komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół średnich Królestwa, w r. 1850 został głównym egzaminatorem z zakresu nauk ścisłych. Był prawdopodobnie pierwszym propagatorem dagerotypii i fotografii w Polsce. Miał rangę radcy kolegialnego.
R. opublikował liczne artykuły technologiczne m. in. O szkle wodnym i jego użyciu za środek przeciw nagłemu szerzeniu się ognia w budowlach („Izys Pol.” 1826 s. 104–6), Nowa szkoła przemysłowa paryska („Słowianin” 1829), Przepisy praktyczne robienia werniksów i pokostów („Kalendarz Powsz.” 1838 s. 14–17), O bieleniu płótna, („Ziemianin. Tyg. Roln. Technologiczny” 1841 s. 241–3 i n.), Wiadomości o ważniejszych i ciekawszych odkryciach, poczynionych w przemyśle na chemii opartym („Bibl. Warsz.” 1841, 1843, 1847). Wydał też dwie książki: pierwszy oryginalny polski podręcznik technologiczny Zasady technologii chemicznej, obejmujące wiadomości treściwie zebrane o fabrykacji i użytkach ważniejszych produktów mineralnych (W. 1837, W. 1846) oraz Upominek rolniczo-przemysłowy, obejmujący wiadomości technologiczne o wełnie, o jej myciu, odtłuszczaniu, bieleniu i ważniejszych z niej wyrobach (W. 1847). Choroba oczu ograniczyła jego dalszą działalność piśmienniczą, ale do śmierci wiele czytał, zgromadził duży księgozbiór naukowy. W niewielkiej realności podwarszawskiej zorganizował też małe arboretum oraz ogród botaniczny z kolekcją wszystkich krzewów Królestwa. Człowiek skromny, unikał zaszczytów, starał się natomiast wykorzystać skromne możliwości pracy oświatowej, jakie istniały w dobie paskiewiczowskiej. R. zmarł 21 I 1859 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Orderem św. Stanisława 3 kl.
W małżeństwie z Józefą z Szymańskich miał R. syna Stanisława, lekarza (zob.).
Kucharzewski, Bibliogr. techn.; Enc. Org.; Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; Kośmiński, Słown. lekarzów (dotyczy ojca, Wiktoryna i brata Oktawiana); – Kucharzewski F., O profesorach naszej pierwszej politechniki, „Przegl. Techn.” 1929 s. 102; tenże, Piśm. techn. pol., II; Rodkiewicz A. J., Pierwsza politechnika polska 1825–1831, Kr.-W. 1904; Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, W. 1983; – Rybicki S., Trzy pokolenia lekarzy, Podał do druku S. Konopka, „Arch. Hist. Med.” T. 23: 1960 s. 482–5; – „Bibl. Warsz.” 1859 t. 1 s. 536; „Gaz. Warsz.” 1859 z. 34 s. 1–2.
Stanisław Marian Brzozowski