Sobański Tomasz, pseud. konspiracyjny Józef (1922–1990), dziennikarz, działacz socjalistyczny. Ur. 22 IX w Warszawie w rodzinie robotniczej, był synem Stanisława i Anny z Janczarów.
S. przed wojną uczył się w II Liceum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej uczęszczał na tajne komplety tegoż liceum, a jednocześnie działał w konspiracji socjalistycznej. Aresztowany w lutym 1941, był więziony na Pawiaku, a następnie 6 IV t.r. został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 13609). Pracował tam w komando dekarzy (Dachdecker Kommando); przez Konstantego Jagiełłę został wciągnięty do socjalistycznej organizacji konspiracyjnej i przygotowywał na jej zlecenie materiały dokumentacyjne dotyczące obozu. Na polecenie organizacji uciekł wraz z K. Jagiełłą 27 VI 1944 do Krakowa, przenosząc klisze fotograficzne i plany rozmieszczenia sił formacji SS na terenie obozu. Wkrótce powrócił w okolice Oświęcimia, by współpracować z konspiracyjną grupą socjalistyczną, której baza mieściła się we wsi Brzeszcze.
Po wojnie S. wyjechał do Wrocławia; tu wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i został sekretarzem jej Komitetu Miejskiego. Jednocześnie, od r. 1947 studiował w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie (zaliczył tylko dwa lata studiów). W r. 1948 przeniósł się na stałe do Warszawy i podjął pracę dziennikarską najpierw w organach Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych „Do Apelu” i „Wolni Ludzie”, a pod koniec r. 1948 w tygodniku Polskiej Partii Robotniczej (PPR) dla wsi – „Chłopska Droga”. Po zjednoczeniu PPS i PPR w grudniu 1948 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W l. 1949–64 redagował dział sportowy i prowadził sekretariat redakcji organu Komitetu Centralnego PZPR „Trybuna Ludu”. W l. 1964–72 był redaktorem naczelnym organu ZBoWiD „Za wolność i lud”. W l. 1972–7 pracował znów w „Trybunie Ludu” jako zastępca kierownika działu „Magazyn Sobotni”. W r. 1977 przeszedł na emeryturę.
S. był autorem wielokrotnie wznawianej książki pt. Ucieczki oświęcimskie (Wyd. 1, W. 1966, Wyd. n. w r. 1969, 1974, 1980, 1987, tłumaczenie na niemiecki: Fluchtwege aus Auschwitz, W. 1980), w której opisał ucieczki więźniów z obozów, w tym własną. Druga książka S-ego pt. Zbrodnie, kary i kariery (W. 1976, Wyd. 2, 1978) była zbiorem szkiców reportażowych o losach zbrodniarzy wojennych. S. był członkiem Stow. Dziennikarzy RP i Polskiego Związku Motorowego. Przez pewien czas wchodził do prezydium Zarządu Głównego ZBoWiD. Zmarł 26 XI 1990 i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Był odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl. i Orderem Odrodzenia Polski III i IV kl. oraz medalem «Za Wolność i Zwycięstwo».
Z małżeństwa z Marią z Sobieskich (ur. 1924), dziennikarką, miał córkę Annę Sobańską-Markowską (ur. 1950), także dziennikarkę; obie mieszkają w Warszawie.
Bibliografia KL Auschwitz za lata 1942–1980, Oprac. A. Malcówna, Oświęcim 1991; Bibliografia obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka 1945–1965, W. 1968–9 cz. 1, 2, 4; – Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, Red. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim 1995 IV; Dunin-Wąsowicz K., Polski ruch socjalistyczny 1939–1945, W. 1993; tenże, Ruch oporu w hitlerowskich obozach koncentracyjnych 1933–1945, W. 1979; Garliński J., Oświęcim walczący, W. 1992; Jagoda Z., Kłodziński S., Masłowski J., Oświęcim nieznany, Kr. 1981; Rudziński E., Olszyna R., Pasja ich życia. Rzecz o Stanisławie Dubois, Kostku Jagielle, Władysławie Pisarku, Edwardzie Wieczorku, Stanisławie Dembińskim, W. 1960 s. 162–4; – Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, W. 1994–5 I–II (m.in. fragment wspomnień S-ego Przestaliśmy być dachdekerami z jego książki Ucieczki oświęcimskie); – „Trybuna” 1990 nr 242 (fot.); „Życie Warszawy” 1960 nr 19, 1990 nr 278; – AAN: Oddz. VI, Ankieta personalna 5020; Arch. Stow. Dziennikarzy RP w W.; – Informacje Marii Sobańskiej z W.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz