Szaynok Władysław (1876–1928), inżynier naftowy, współtwórca polskiego przemysłu gazu ziemnego.
Ur. 28 XI w Rzeszowie, był synem Stanisława, właściciela realności, i Wandy z Kozierowskich.
Po ukończeniu w r. 1895 gimnazjum w Rzeszowie podjął S. t.r. studia na Wydz. Budowy Maszyn Szkoły Politechn. we Lwowie. Działał odtąd w Tow. Bratniej Pomocy słuchaczów Politechniki i został jego wiceprezesem. Był czynny w ruchu socjalistycznym; za udział w nielegalnym wiecu otrzymał od władz uczelni naganę z ostrzeżeniem usunięcia ze studiów. W tym okresie zaprzyjaźnił się z Marianem Wieleżyńskim, z którym współpracował przy wydawaniu czasopisma dla młodzieży „Promień”. W r. 1899 otrzymał dyplom inżyniera budowy maszyn, po czym objął stanowisko inżyniera w wiedeńskim Stow. Dozoru Kotłów; pracował w oddziałach Stowarzyszenia w Stanisławowie, Lwowie oraz Borysławiu, gdzie zapoznał się z przemysłem naftowym, a także zorganizował pierwszy kurs oświatowy dla palaczy kotłowych – analfabetów. W czasie strajków robotników w Borysławiu był w r. 1904 inspektorem nadzoru kotłów parowych i zdecydowanie wystąpił przeciw zatrudnianiu łamistrajków. Przeniesiony karnie do Brna, zrezygnował wkrótce z pracy w Stowarzyszeniu i wspólnie z bratem Stanisławem założył w Rzeszowie fabrykę maszyn produkującą m.in. turbiny wodne. Gdy niebawem fabryka upadła, S. zainteresował się techniką wydobycia gazu ziemnego.
W r. 1912 w Hubiczach pod Borysławiem założył S. wspólnie z Wieleżyńskim «Zakład Gazu Ziemnego inż. M. Wieleżyński Sp. z o.o.». Obaj wyjechali t.r. do USA w celu zapoznania się z techniką wydobycia gazu ziemnego oraz zagadnieniami pokrewnymi. Po powrocie założyli w r. 1913 we Lwowie nową spółkę «Gaz Ziemny Sp. z o.o.», w której częściowo zastosowali rozwiązania amerykańskie, S. natomiast ogłosił w l. 1913–14 w czasopismach „Ropa” i „Nafta” kilka artykułów dotyczących przemysłu i użytkowania gazu ziemnego, przeróbki jego pochodnych, a także gazociągów i otrzymywania gazoliny. Stopniowo obaj tworzyli fundamenty krajowego przemysłu gazu ziemnego, m.in. w r. 1914 wybudowali na terenach kopalni Freuda w Borysławiu pierwszą w Europie fabrykę gazoliny (gazoliniarnię) o systemie kompresyjnym (działała do r. 1930), a dla gazociągu przesyłowego z Borysławia do Drohobycza zaprojektowali i wykonali pierwszą na ziemiach polskich tłocznię do sprężania gazu ziemnego w Tustanowicach pod Borysławiem. W Tustanowicach założyli też w r. 1916 kolejne przedsiębiorstwo «Gazolina Sp. z o.o.»; wybudowało ono i eksploatowało drugą fabrykę gazoliny. S. był t.r. we Lwowie współzałożycielem powstałego z inicjatywy Ignacego Mościckiego Inst. Badań Naukowych i Technicznych «Metan», którego zadaniem były systematyczne studia nad gazem ziemnym w Galicji. Wspierał finansowo wydawane przez Instytut czasopismo „Metan” i ogłosił w nim kilkanaście artykułów, m.in. w r. 1917 Wyrób gazoliny z gazu ziemnego (nr 1), Zużytkowanie gazu ziemnego w borysławsko-tustanowickim okręgu naftowym (nr 3) i Ujęcie gazu z szybów w pompowaniu (nr 4), w r. 1918 Nowy przyrząd do oznaczania ciężaru gatunkowego gazu (nr 7).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w r. 1918 dążył S. do zorganizowania opartego na polskim kapitale krajowego przemysłu naftowego oraz do stworzenia warunków dla działalności polskich przedsiębiorstw naftowych. W tym celu założył Związek Polskich Przemysłowców Naftowych we Lwowie oraz liczne spółki naftowe m.in. «Chłopska Nafta» i «Eksport Gdański». Dzięki jego staraniom Sejm uchwalił 2 V 1919 ustawę „O wyłącznym upoważnieniu Państwa do zakładania rurociągów, służących do prowadzenia gazów ziemnych, regulowania produkcji i użytkowania ich”; ustawa dała gwarancje pozostawienia przemysłu gazu ziemnego w polskich rękach, a istniejąca sieć gazowa przeszła na własność państwa. S. był jednym z założycieli powstałego t.r. Zrzeszenia Gazowników Polskich (od r. 1922 Zrzeszenie Gazowników i Wodociągowców Polskich); w r. 1921 pełnił funkcję jego wiceprezesa. Opracował w r. 1919 projekt gazociągu Iwonicz–Krosno–Jasło–Gorlice (zrealizowany w l.n.) oraz projekt gazociągu podkarpackiego z Krosna do Bitkowa (niezrealizowany). Dn. 13 VII 1921 wszedł w skład Rady Nadzorczej spółki Targów Wschodnich we Lwowie; otworzył przy nich w r. 1924 pierwszą w Polsce stację benzynową. Zainicjował założenie spółki «Międzynarodowe Gazociągi», włączonej później do spółki «Gazolina»; zajmował się też elektryfikacją Zagłębia Borysławskiego oraz projektował wykorzystanie sił wodnych Małopolski. W l. 1919-26 wydawał S. rocznik „Skorowidz polskiego przemysłu naftowego”, stanowiący coroczny bilans przemysłu naftowego w Polsce. W r. 1920 spółki «Gaz Ziemny» i «Gazolina» połączono w Spółkę Akcyjną «Gazolina» z siedzibą we Lwowie; robotnicy zostali dopuszczeni do udziału w kapitałach przedsiębiorstwa i partycypowali w jego zyskach. W r. 1921 założył i wydawał w Warszawie (w l. 1921–2 całkowicie finansując) czasopismo „Przegląd Gazowniczy” (od r. 1922 „Przegl. Gazowniczy i Wodociągowy”, od r. 1927 „Gaz i Woda”). Po przekształceniu w r. 1922 Inst. «Metan» w Chemiczny Inst. Badawczy z siedzibą w Warszawie został jednym z jego kuratorów. Gdy badacze z „Gazoliny” odkryli t.r. bogate złoża gazu ziemnego w Daszawie, przyczynił się do wybudowania gazociągu Daszawa–Borysław oraz do zaprojektowania jego przedłużenia do Lwowa (zrealizowane w r. 1929, już po jego śmierci). Był inicjatorem wydawanego od września 1922 we Lwowie miesięcznika „Nafta”, organu Związku Polskich Przemysłowców Naftowych; w r. 1926 był jego redaktorem. Na łamach „Nafty” systematycznie publikował artykuły dotyczące najczęściej organizacji i sytuacji ekonomicznej przemysłu naftowego w Polsce, często wykazując błędy polityki władz państwowych w tym zakresie, m.in. Opodatkowanie produktów naftowych (R. 1: 1922), Państwowe tereny naftowe (R. 2: 1923), Kapitał obcy w polskim przemyśle naftowym (R. 3: 1924), Program polskiego kartelu naftowego (R. 4: 1925), Rentowność przemysłu gazu ziemnego (R. 5: 1926) i Elektryfikacja Lwowa i Zagłębia Borysławskiego (R. 6: 1927). Zmarł 20 I 1928 we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim. Na jego grobie wzniesiono pomnik z czarnego granitu szwedzkiego wg projektu Józefa Różyskiego.
W małżeństwie z Jadwigą d’Abancourt (1889–1945), pianistką, absolwentką Akad. Muzycz. w Wiedniu, miał S. syna Andrzeja, docenta w Inst. Inżynierii Ochrony Środowiska Politechn. Wrocł., oraz córkę Annę, profesor w Inst. Fizyki Politechn. Wrocł.
W pierwszą rocznicę śmierci S-a poświęcono mu specjalny numer „Nafty” (R. 8: 1929 nr 1), zawierający m.in. wspomnienia pośmiertne Wieleżyńskiego, Romana Witkiewicza, Michała Jakubowskiego i Wacława Leśniańskiego, a także jego fotografię i wykaz publikacji.
Nicieja, Łyczaków; Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r. T. 2: Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005; Słown. techników, z. 9; – Biedrzycka A., Kalendarium międzywojennego Lwowa [w druku]; Historia polskiego przemysłu naftowego, Red. R. Wolwowicz, Brzozów–Kr. 1994–5 I–II (fot.); Księga pamiątkowa Towarzystwa „Bratniej Pomocy” słuchaczów politechniki we Lwowie, Lw. 1897 s. 271; Pawłowski W., Inżynier Władysław Szaynok – współtwórca przemysłu gazu ziemnego w Polsce, „Wiek Nafty” 2001 nr 4 s. 5–6 (fot.); tenże, Władysław Szaynok – redaktor technicznych wydawnictw naftowych, „Prasa Techn.” 1979 nr 4 s. 30–2 (fot.); Popławski Z., Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945, Wr. 1992; W dwudziestopięciolecie S.A. „Gazolina” 1912–1937, Lw. 1937 s. 9–12, 14–15, 20, 27–8, 49, 52; Wrona G., Polskie czasopisma naukowe w latach 1918–1939, Kr. 2005; – Wieleżyński L., Wspólna praca. Wspólny plon. Życie i dzieło mądrego człowieka, Londyn 1985; – „Gaz. Lwow. 1924 nr 204; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1928: „Gaz i Woda” R. 8 nr 2 s. 24–5, „Przem. Naftowy” R. 3 z. 2 s. 42; – Mater. Red. PSB: Teka Kazimierza Mińskiego (życiorysy nafciarzy), biogram S-a autorstwa Wincentego Pawłowskiego z r. 1992.
Stanisław Tadeusz Sroka