Marzył o zjednoczeniu rozdzielonej na trzy części i umęczonej wojnami Ukrainy. Najpierw był zaufanym króla polskiego Jana Kazimierza.  Potem  znalazł się w otoczeniu hetmana Prawobrzeża Petra Doroszenki; dowodził jego chorągwią przyboczną, a potem pełnił obowiązki pisarza generalnego. Doroszenko wysyłał go w misjach dyplomatycznych, m.in. do chana krymskiego z prośbą o posiłki. Wziął go wówczas do niewoli ataman koszowy Iwan Sirko. Jeńcowi udało się pozyskać Sirkę i hetmana zadnieprzańskiego Iwana  Samojłowicza, ujawniając związane z Turcją plany Doroszenki.   Hetman  Samojłowicz powierzał mu misje dyplomatyczne, m.in.  do Moskwy. Przy okazji Mazepa nawiązał stosunki z wielmożami rosyjskimi, w tym z Wasilijem Golicynem, faworytem regentki Zofii. W 1687 r., starszyzna kozacka niezadowolona z rządów Samojłowicza usunęła go pod zarzutem zdrady na rzecz Krymu, a nowym hetmanem, obranym pod bagnetami rosyjskimi, został Mazepa.  Zawarty wówczas nowy układ Kozaczyzny z Rosją przyniósł dalsze ograniczenie autonomii Zadnieprza, a kiedy wybuchło powstanie kozaków  zostało ono krwawo stłumione przy pomocy wojsk rosyjskich. Po upadku carówny Zofii i Golicyna Mazepa pozyskał sobie cara Piotra I, stając się wiernym wykonawcą jego zarządzeń i zaufanym doradcą.  Uczestniczył w wojnie przeciw Turkom i Tatarom. W 1700 r. został jednym z pierwszych kawalerów Orderu Św. Andrzeja, a w 1707 r. car uzyskał dla niego tytuł księcia cesarstwa rzymskiego. Dzięki poparciu cara Mazepa samowładnie zarządzał sprawami wewnętrznymi Hetmańszczyzny. Wkrótce po otrzymaniu buławy stał się jednym z największych właścicieli ziemskich. Był rzecznikiem interesów kozackiej starszyzny, której masowo rozdawał majątki. W czasie jego rządów wyzysk biedoty jednak tylko wzrósł; nasilił się proces przywiązywania chłopów do ziemi i rosły ich powinności.  Mazepa przybrał tytuł hetmana obu stron Dniepru. Występował w obronie prawosławia w Rzeczypospolitej i wspierał je materialnie.  W 1704 roku uwięził przywódcę powstania kozackiego pułkownika Semena Palija, przejmując pełnię władzy nad Prawobrzeżem i nie dopuszczając polskiej szlachty do jej dóbr. Doradzał stale carowi, by nie oddawał tego terytorium Rzeczpospolitej.

Więcej informacji, ciekawostek i materiałów na temat hetmana Jana (Iwana) Mazepy znajdziesz w jego biogramie i na innych stronach naszego serwisu.