Był bohaterem jednego z najsłynniejszych i najbardziej doniosłych dla Polski romansów.   Wszystko zaczęło się ,  gdy sir Charles Williams, mianowany  posłem angielskim w Petersburgu, zaproponował swojemu młodemu przyjacielowi Stanisławowi Poniatowskiemu, aby  towarzyszył mu jako sekretarz w stolicy Rosji. W połowie 1755 roku Poniatowski przybył do Petersburga. Zajmował się tam szyfrowaniem i odszyfrowywaniem depesz. Przy okazji zgłębiania tajników dyplomacji poznał  wielką księżnę Katarzynę, którą oczarował swą inteligencją, kulturą i znajomością Europy. Ambitna córka drobnego niemieckiego księcia Anhalt-Zerbst przy boku tępego i niezrównoważonego psychicznie męża Piotra, spragniona była rozmów z młodym światowcem. Znajomość szybko przerodziła  się w płomienny romans. Stanisław był oszołomiony swą kochanką i perspektywą kariery osobistej oraz nadzieją na odegranie roli reformatora Rzeczypospolitej. Katarzyna obiecała mu poparcie w zdobyciu polskiej korony. Po roku wskutek dworskich intryg, musiał opuścić Petersburg, ale po kilku miesiącach powrócił już jako poseł saski i spędził u boku swej ukochanej kolejne półtora roku. Olśnienie uczuciem do „Sophie” czyli Katarzyny i wynikające stąd iluzje pozostały w nim żywe na długie lata. Po jego powrocie do Polski kochankowie nadal pisywali do siebie listy. Poniatowski pragnął ponownie wyjechać do Petersburga, czemu początkowo i ona sprzyjała. Popierał go w tym zamiarze obóz Czartoryskich,  który liczył że „familia” uzyska dzięki niemu silne oparcie w Rosji. Po lipcowym przewrocie wojskowym w Petersburgu, który wyniósł Katarzynę na tron Rosji,  zabroniła ona byłemu kochankowi przyjazdu do Petersburga. Miała już wtedy nowego faworyta, ale zaślepiony miłością do niej Stanisław Poniatowski, wciąż nie rezygnował i wbrew zakazom pisał listy i deklarował, że woli wyrzec się korony polskiej niż ukochanej. Małżeństwa Poniatowskiego z Katarzyną i groźnego dla siebie zjednoczenia dwóch państw poważnie obawiała się Turcja. Także w innych krajach brano pod uwagę taką możliwość. Dyplomaci akredytowani w Petersburgu wciąż uważali Poniatowskiego za osobę bliską Katarzynie. Ta jednak przewidziała dla niego inną rolę niż męża. W instrukcji dla swych przedstawicieli w Warszawie nakazywała  popierać elekcję Stanisława na króla Rzeczypospolitej.

Więcej informacji, ciekawostek i materiałów na temat króla Stanisława Augusta Poniatowskiego szukaj na dalszych stronach naszego serwisu.